Trend Nedir ?
Günümüzde hemen her alanda, her uzmanlık dalında bir ”tamlayan” olarak karşımıza çıkan trend kelimesi, gelip geçici heveslerin ifadesinden uzgörü tahminlerine kadar, bir çok kullanım alanlarına ait durumları betimlemek için kullanılan, geniş frekanslı algı alanına sahip bir kavram. Kişisel yorumlara geçmeden önce, kavramın etimolojik, kültürel, felsefi, politik, bilimsel, ekonomik... kullanıldığı her alanda ayrı ayrı incelenmesi gerekiyor.
Trend kelimesinin etimolojik kökenine inerek başlıyorum: trend kelimesi çok eski İngilizce dilindeki ‘trendan’ ile orta dönem İngilizce dilindeki ‘trenden’ köklerinden geliyor. O dönemlerdeki kullanımı, çağdaş İngilizce dilindeki “yuvarlamak; döndürmek; (etrafında) çevirmek” anlamlarını karşılıyor. Benzer iki kökten daha bahsetmek mümkün: çok eski İngilizce dilindeki trinde kelimesi “ball = küre: yuvarlak: top” ve tryndel kelimesi “circle, ring = çember” anlamlarına geliyor.
Trend kelimesi, çağdaş matematik ve istatistik bilimlerinin de etkisiyle zaman içinde dönüşerek, yükselen ve alçalan her türlü (ekonomik, politik, sosyolojik...) eğrisel hareketin grafiklerdeki ifadesi / göstereni olarak kullanılmaya başlamış. Hemen her dilde, günümüzdeki sözlüklerde karşılığı “eğilim; akım; yönelmek; eğilim göstermek” anlamlarında; hem “isim” ve hem de “fiil” olarak kullanılıyor.
Günlük hayatımızda en yaygın hali ile bu kavram, moda/teknoloji ve/veya iş alanlarında, son iki–beş ve on yıl içinde toplumun büyük bir çoğunluğu tarafından yapılan bir davranışı, uygulanan bir hareketi, bir durumu tanımlamakta kullanılıyor: cep telefonu trendi gibi.
Politika alanında, örneğin 1970’lerdeki Marxist-Leninist hareketler de birer trend olarak tarihteki yerlerini alıyorlar.
Bilim alanında günümüz trendlerine örnek olarak, genetik araştırmalar, nano teknoloji ürünleri, kuantum bilgisayarlardan bahsetmek gerekiyor.
Trend Ne Değildir!
Trend günümüzde çoklukla moda ile karıştırılmaktadır. Trend moda değildir! Trend ve Moda arasındaki fark Coco Chanel’in moda ve stil arasındaki farkı anlatmakta kullandığı “Moda geçer, stil kalır / Fashion passes style remains” sözü kadar keskin çizgilerle belirlenmiştir. Trend kavramının moda kelimesi ile karışmasının temel nedenlerinden biri de kitleleri etkiliyor ve harekete geçiriyor oluşundandır fakat bu harekete geçirme toplu olarak bir tavrı benimsemek anlamında kullanıldığında trend kavramından uzaklaşmaktadır.
Trend ile moda kavramı arasındaki en önemli fark zamandır. Moda belirli bir zaman dilimi içerisinde yaşanan olayları kapsarken trendin böyle bir kısıtlaması yoktur ve hatta moda değişimleri trend akımlarından etkilenerek şekillenir; moda, trendin bir çıktısıdır. Trend bir kırılım noktasıdır ve moda bu kırılım hattı üzerindeki noktalardan biridir.
Trendler Nasıl Oluşurlar?
“Trendler nasıl ortaya çıkıyorlar?” ve sonrası: “trendler nasıl bitiyorlar?”
Trendler, kendi mekanlarında, kendi zamanlarının kendi yerel/global şartlarında, kendiliklerinden türerler. Burada, tohum ile toprak ilişkisini örnek göstermek son derece isabetli olur. Tohumlar birer trend ve zaman-mekan-şartlar üçgeni de toprak olarak düşünülecek olursa, trendlerin nasıl başlayıp nasıl bittikleri konusunu basitçe tarif etmiş oluruz.
Hiçbir tohum gibi hiçbir trend de birdenbire ortaya çıkmaz; tohumlar, yani trendler, bilimsel/teknolojik/kültürel/sosyolojik/biyolojik/ekonomik... birçok faktörün, kendi mekanları ve kendi şartlarındaki karşılıklı etkileşimleri ile ortaya çıkarlar; ortaya çıkmalarını hazırlayan zaman-mekan-şartlar üçgeninde yavaş yavaş gelişir, serpilir, yaşlanır ve ölürler. Bir gün bakar, bir ağaç görürsünüz; nasıl büyümüş, ne zaman büyümüş... O güne kadar bakmış fakat gör(e)memiş olduğunuzu anlarsınız; çünkü filiz halini görmek, uzmanlıktır. Bakmayı bilen insanoğlu (trend uzmanları) bile onun ancak “tomurcuklarını” görebilir. Öyle bir bakan insanlar da vardır ki, daha tohum topraktan çıkmamış, güneşi selamlamamışken, toprağın altını hisleri ile görürler; bu da bir trend uzmanının, futuristlik mertebesine ulaşmış halidir.
Yöresel tohumlar, yerel trendler, her zaman global trendlere dönüşemezler; çok az trend, her zaman ve her yerde varlık gösterebilir, global olabilir. Fakat, her tohumun her toprakta, her zaman ve her şartta yetişememesi gibi, global trendlerin yerel trendleri etkileyemediği, her toprakta üreyemediği, yerelleşemediği durumlar da vardır.
Benim tomurcuk, resmi (formel) tanımların mikro trendler olarak adlandırdığı bu belirtiler makro bir trendin habercisi de olabilir, ölebilirler de: gelip geçici ya da uzun soluklu bir moda akımını örnek olarak düşünebiliriz.
Makro Trendler -makro oluşumlar- toplumların evrensel dinamiğinde sosyal kırılmalar, teknolojik gelişmeler, kültürel etkileşimlerden vb. kaynaklanan bir paradigma değişimidir; çıkış noktalarında özellikle gençlerin cesaretleri ve aykırı olma arzuları ile oluşturdukları çıkışları büyük önem taşır.
Trend Araştırmaları
Trend araştırmaları:
a) gelecek tahminleri b) geleceğe ait uzgörüler c) bu tahmin ve/veya uzgörülerin ilgili disiplinler arası çalışmalarla sınanması d) geçmişten geleceğe doğru bakıldığında olabilirliği kabul edilebilen fikirlerin geliştirilmesi e) geliştirilen fikirlerin, bilimsel ve teknolojik veriler ışığında zamanlama ve modellemesinin yapılması f) son şekli verilmiş, olgunlaştırılmış fikirlerin hayata geçirilebilmesi için ilgili birimlere sunulması, akışı ile özetlenebilecek bir döngüdür. Bu döngü, küçük çaplı çemberlerden büyük çaplı çemberlere doğru evrilen, kesintisiz ve yukarıya doğru giderek büyüyen bir spirale benzer. Her döngüsünde giderek büyüyen, kendisini besleyerek genişleyen bu sonsuz spiralin enerjisi, paradoksal biçimde bilim-teknoloji-fütürism kısır döngüsünden gelir; bazen, bu kısır döngüye, umulmadık tesadüfler de eşlik ederler.
Trend Kavramı ile Türemiş Yeni Kavramlar
TrendSetter – Trend Öncüleri
Dünya üzerinde trendlerin filizlendiği, öncelikle su yüzüne çıktığı bazı kentler vardır. Sanayi merkezlerine yakın, kendisi kültür merkezi olan bu kentler, inovasyonun benimsendiği ve doğru kullanılabildiği bir nüfusa da sahiptirler; bu özellikleri ile aynı zamanda küresel tüketimin de göstergesi durumundadırlar. İlklerin üretildiği ve ilklerin satın alınabildiği bu kentler, trend öncülerini yetiştiren/barındıran verimli topraklara benzerler.
TrendSetter’lar, gelişim eğrisindeki öncü tüketicilerdir. TrendSetter’lar yeniliklere derin bir açlık duyarlar, gelecek hedefleri için bir kapı açarlar. İlkleri satın alırlar, ilk kullanan olurlar, ilk şikayet eden olurlar, eksiklikleri ilk gösteren olurlar, daha ötesini tarif ederek henüz yapılmamış olanı isterler... Eleştirileri ile ürünlerin giderek daha mükemmel olmasında aslan payları vardır ve daha ötesi, fütüristlere de ışık tuttukları olur. Bu kişiler geniş çaplı yaşam stilleri olan kişilerdir ve değişen değerleri ifade etmek için inanılmaz bir yetenekleri vardır; bazı trendsetter’lar pazar araştırması yapan liderlerdir.
TrendHunter – Trend Avcıları
Kimsenin kimseye benzemek istemediği ama şaşırtıcı derecede aynı olduğu, herkesin farklıyı yakalamaya çalıştığı bir çağ yaşamaktayız.
Kırılımların oluştuğu yegane alanlar metropollerdir ve kırılımları yaratan, taşıyan ve şekillendirenler de gençlerdir. Üstelik bu gençler teknoloji çağında doğan çocuklar, zor beğenen, imkanları geniş ve tatminsiz, özgüvenli, ekonomik sıkıntı yaşamamış, çok kültürlü bir toplumun bireyleridir.
Trendhunter’ların görevi ise bu gençler başta olmak üzere çocuklar, yaşlılar, çalışan bireyler, kadınlar, erkekler... gibi birçok tüketici sınıfları oluşturarak insanların neler giydiğinden neler yediğine kadar not etmektir. Kategorize edilmiş bu notlar ve trend avcısının kişisel yorumları, geleceğin trendlerini oluşturmada önemli bir yer tutar, trend öncülerine kaynak oluşturur. Şirketler, kendi yol ve yöntemleri yanında, trend avcılarından gelen bu istatistik bilgileri de kullanırlar.
TrendLab – Trend Laboratuvarları
Trend laboratuarları; tasarımcılar, yaratıcı profesyoneller, pazarlama uzmanları... için dijital trend araçları oluşturur ve bunları hizmete sunarlar.
Nelly Rodi, The Mix, Milou Ket, Carlin, The Mix ve WGSN bilinmiş en önemli trend laboratuvarlarıdır.
Bu raporlar yaratıcı sektörlerin çeşitli alanlarından kişilerin oluşturduğu fokus gruplar tarafından belirli aralıklarla masaya yatırılır.
TrendWatching – Trend İzleyicileri
Trend izleyicileri gündelik yaşamlarımızı büyüteç altına alarak, yıllar sonraki ruhsal ihtiyaçlarımızı araştırmaktadırlar. Örneğin, Irak-Amerika savasından sonra, danteller ve incilerle süslü romantik görüntülerin hayatımıza girmesinin altında yatan, savaş sonrası ihtiyaç duyduğumuz duygusallığı yaşamanın iyi geleceği öngörüsüdür ve daha bu savaşın başlarında trendwatching’ler tarafından öngörülmüştür.
TrendGuide – Trend Rehberleri
Trendguide; toplum yönelimlerinin takipçilerinin, internet üzerinden dünyanın her yerinde sanal sitelere üye olarak kendilerine ait oluşturabildikleri “paylaşım platformlarına” verilen isimdir. Önemli olan takipçilerin site üzerindeki katkısıdır. Genellikle dünyanın her yerinde bulunan üyeler, tespit ettikleri yönelim izlerini takip eder, belgeler ve sitede oluşturdukları platformlarda yayınlar, duyururlar.
TrendScout – Trend Kaşifleri
Özellikle Avrupa firmaları, gençlerin moda eğilimlerini anlayarak reklam panolarından gazete ilanlarına kadar tüm verilerini bu yönde düzenlemek peşindeler. Örneğin ağırlıklı olarak gençlere yönelik üretim yapan Levi´s, genç pazar trendlerini çok yakından takip ediyor. Levi´s genç pazarın analizi için, “trendscout'' lardan yararlanıyor. Trendscout’ların görevi her yerde olmak, her yerde her hareketi ve kımıldanmayı izlemektir. Öyle ki şehir meydanında oturup da gün içinde buradan kimlerin geçtiğini, bu geçenlerin hangi coğrafyaya ait olduğunu, ne giydiklerini, kimlerle sohbet ettiklerini, ye yediklerini-içtiklerini, nasıl eğlendiklerini, teknolojik bir detaylarının olup olmadığını not ediyorlar. Onlar yaşamın nabzını ellerinde tutuyorlar ve nasıl attığını, neye tepki verdiğini de bir hemşire gibi not ederek değerlendirecek laboratuarlara gönderiyorlar.
Crowdsourcing – Kalabalıkla Gelen Yaratıcılık
Crowdsourcing kavramı crowd (kalabalık, topluluk) ve outsource (belli işlerin konu ile uzmanlaşmış başka kişi ve kurumlara yaptırılması) kelimelerinin bir araya getirilmesinden oluşur. Kavramın anlamı
“şirketin bir noktada bir işi kendi çalışanlarına değil, geniş kitlelere belli bir ödül karşılığında sunma ve onların önerilerini veya çözümlerini alma uygulaması” dır.
Karşılıklı alışverişin mümkün olduğu bir ortam yaratılması crowdsourcing’in önemli bir parçasıdır. Kalabalıktan çıkan gürültü değil, kalabalığın gücünü yansıtan gür bir ses, anlamlı bir yorum duymak amaçlanır. Karşılıklı değer alış-verişi olarak katılımın yüksek oranda tercih edildiği söylenebilir.
Ana fikrin fikirleri çoğalması olan “Crowdsourcing” sisteminde biraraya gelmenin en kuvvetli sebebinin, maliyetleri düşürmek çabası olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
Crowdfunding – Kalabalıkla Gelen Maddi Kaynak
Crowdfunding kavramı crowd (kalabalık, topluluk) ve funding (Fonlamak, maddi kaynak sağlamak) kelimelerinin bir araya getirilmesinden oluşur. Kavramın anlamı “Bir proje için gereken maddi kaynakları, projeye ilgi duyan insan topluluğundan sağlamak” olarak açıklanabilir. Anafikir olarak crowdsourcing’ den yola çıkılan sistemde proje konusunda ilgili kişileri bir araya toplamak ve en önemli sebebi de projeyi gerçekleştirebilmek için gereken finasmanın sağlanmasıdır. Kickstarter ve indiegogo dünya üzeinde en bilindik crowdfunding platformlarıdır. Crowdfunding sistemi fikir katkısı istemeden ortaya atılan fikrin belirli bir maddi limitle ortaya atılmasıdır ki verilen sürede toplanan para istenilen limite gelmediyse proje sahibi biriken ne olursa olsun bu maddi kaynağa erişemez.
Trend Uzmanı Kimdir?
Günümüzde trend uzmanlığı, var olmayan bir tüketici ihtiyacının hissedilmesi / görülmesi ve açığa çıkartılması; var olan bir tüketici ihtiyacının ise yeni bir şekilde hizmete sunulması ve bu durumun manifestosunun yapılmasıdır.
Bu tarifin içeriğinde, bütün alanlardan / sektörlerden toplanan veriler ile bu veriler ışığında geleceğin masaya yatırılması vardır.
Trend belirleme çalışmalarında yelpaze alabildiğine geniştir ve trend belirleme çalışmaları (gelecekçi bir yaklaşım zorunluluğu ile) metodist olmak zorundadır.
Trend uzmanları pazarlama alanı içindeki aksiyonlarda uzman kişi olarak “pazarlama iş adımlarını besleyen, yönlendiren kişiler” dir. Pazarlamaya konu olan ürünlerin her tür tasarımları da trend uzmanlığının ilgisi ve konusu içinde kalır. En geniş anlamı ile global trendleri takip eder, global trendleri araştırır ve yerel trendler ile harmanlayarak yepyeni bakış açıları ortaya çıkarır.
a. Global trendleri yerel pazara adapte edebilmek kadar, yerel trendleri global pazarlara taşıyabilecek projelerin tasarlanmasına öncülük eder.
b. Ürünlerin satılabileceği yükselen pazarları önceden görebilir bütün global rakiplerinden önce o pazara girilmesini sağlar.
c. Yüksek tüketici endekslerine sahip ve doymuş pazarlara yönelik, o pazarın yerel tasarımcılarının göremediği / hissedemediği ve beğenilmesi muhakkak yepyeni tasarımlar yaparak, çok yüksek katma değer getirisine sahip ürünler üretilmesini sağlar.
c. Hedefine aldığı pazardaki müşteri beklentileri ile yerel beğeni kriterlerini analiz ederek, sadece o pazara yönelik projeler üretilmesini sağlar ve rakipleri pazarda zayıflatarak o pazarın tek hakimi olur.
d. Fikir konseptler hazırlar ve bu konseptleri bütün pazarlarda takip edilesi / geleceğe yön veren projelere dönüştürür.
Gelecek Trendlerine Bakış
Stil, dekorasyon, renk, malzeme, doku, desen, mimari vs... hayatımızın her anında bizimle birlikte olan, içinde yaşadığımız / yaşattığımız, kullandığımız / kullanıma sunduğumuz, kısacası içselleştirdiğimiz her alanda trendler bizimle birlikte varoluyor. Son birkaç yılın ve gelecek birkaç yılın etkileyeceği / etkilendiği trendleri ana başlıklarla sıralayalım:
* ‘Kişiselleşme Trendi’ gitgide artarak kendini gösteriyor. Bunlardan en öne çıkanlardan biri duygulara hitap eden uygulamalar; beyin dalgalarından ruhsal durumu algılayıp uygun müziği çalan player (müzik çalan aygıt) en dikkat çeken ürünlerden. Coca Cola, Nutella gibi firmaların kişi isimlerini bastığı ambalaj kutuları 2013 yılının son aylarında inanılmaz dikkat çekti.
* ‘Sınırlı Üretim Trendi’ Kişilere değer artışı hissi yaratmak amaçlı sınırlı hatta kişiye özel el yapımı ürünler artacak.
* ’Yeni Satın Alma Trendleri’ Geçtiğimiz yıl artan sanal ortamda alışveriş, alışılmışın dışında alışveriş yöntemleri (Seul metrosunda Tesco sanal marketi), yüz ve retina taraması ile kredi kartı taşımaya gerek duyulmayacak alışveriş günleri de yaklaşıyor.
* ‘Arttırılmış Gerçeklik (Augmented Reality) Trendi’ ise hayatımızda yeni bir döneme imzasını atacak görünüyor. İnternet üzerinden alışverişi de geçmiş kategorisine sokabilecek uygulamada Google gözlükleri ile alışverişe çıktığınızı düşünün: ihtiyaçlarınıza göre sınıflandırılmış yönlendirmelerle , reklamlarla sizi doğru mağazaya götürüp asistanlık hizmetiyle doğru reyona yönlendirecek ve beden, renk, çeşit, stil, günün modası gibi opsiyonları size sunarak alışverişin ötesinde abartılmış bir tecrübe sunacak.
Tabii Google gözlüğünü sadece alışveriş özellikleri ile sınırlamak haksızlık olur. Konusuna özel bir yazının detayı olarak başka bir yazıda ele almak gerekiyor.
* ‘Giyilebilir Teknolojiler’ yavaş yavaş hayatımızın bir parçası haline gelmeye başlayacak. Google gözlüğü ile birlikte kullanıcısına sağlıktan hava durumuna kadar her türlü bilgi ve desteği sağlayacak özel bir kıyafetin nasıl bir ürün olduğunu bilim kurgu filimlerinden tahmin edebiliyoruz.
* ‘Geleneksellik Trendi’ Son birkaç yılın en renkli, şaşalı ve keyifli trendlerinden biri içimizdeki yerel duygulara dokunan içsel bir yolculuğa çıkartan ‘geleneksellik trendi’ oldu. Bu trend 2014 yılında da parlamaya devam edecek. Bu trendin çıkış sebebini, arttırılmış sanal gerçekliğin insani duyguların önüne geçmesi ve teknolojik yanlızlık çekmeye doğru giden topluluklar olma telaşı olarak görebiliriz. Bu trende dahil olarak ‘doğu etnik kökeni’ temalı ve milletlerin kendi öz geçmişlerini yad edecekleri akımları bu yıl da izleyeceğiz.
* ‘Ekolojik Yaşam/Sürdürülebilirlik Trendi’ Artan dünya nüfusuyla beslenme kaynaklarının yetmemesi sorunu ile GDO takviyeli besinler, doğal dengenin bozulması ile kaynakların tehlikeye girdiği bilinen gerçekler. Dün göz ardı ettiğimiz gerçekleri bugün masaya yatırmak ve tehlike çanlarını engellemeye çalışmak öncelikle bilim insanlarını meşgul ediyor. Tüm bu gerçekler doğrultusunda tasarımın etkilendiği en ciddi alanlardan biri de ekolojik yaşam dengesi oluyor. Bu anlamda direk olarak ürünlerin tasarımında ya da endirek olarak verilen mesajlarda tema hep ‘sürdürülebilirlik’. Gelecek trendlerinde sürdürülebilirlik temalı ürünler, binalar, yaşam alanları, kişisel ürün kullanım alışkanlıkları değişiyor. Sürdürülebilirlik makro trendi içerisinde yenilikçi trend oluşumlarını da her yıl umarım olumlu gelişmelere sebep olacak atılımlarını yaşayacağız.
Son Söz
Toplumsal eğilimlerin büyük bir hızda geliştiği, teknoloji ve bilimde gelişmelerin gün geçtikçe arttığı çağımızda önemli olan, trendlerin yönünün bilinmesinin önemini kavramak ve yorumlama ortamını yaratmaktır.
Toplumun / insanlığın nereye yöneleceğinin önceden sezilebilmesi ancak trendlerin yorumlanabilmesiyle olabilir. Bu anlamda sezgilerden ciddi dayanaklı (bilimsel / teknolojik) verilere kadar her hareketin / değişimin kavranabilmesi, göz ardı edilmeden araştırılması ve sistematik trend araştırma araçları ve yöntemleriyle incelenmesi, buradan da futuristik yaklaşımlara ulaşılması geleceğin faydasını yaratabilmek adına gerekiyor.
Özlem Devrim
Endüstri Ürünleri Tasarımcısı / Trend Uzmanı
@trendssoul
http://www.trendssoul.blogspot.com/
http://www.ozlemdevrim.blogspot.com/